De andere 85%: waarom governance draait om gedrag, niet alleen regels

Frank Kunneman

Wat bepaalt of een raad van toezicht of bestuur echt goed functioneert? Volgens Frank Kunneman en Niels van Steenbergen zijn het niet de regels en structuren die de doorslag geven, maar vooral de onderlinge dynamiek, de onbewuste processen en de bereidheid om het eerlijke gesprek te voeren. Eind april 2025 organiseren zij samen een vierdaagse cursus op Curaçao, waarin bestuurders en toezichthouders hun eigen rol in die dynamiek leren begrijpen – en daarmee hun effectiviteit als team vergroten.

“Wat ons telkens weer opvalt,” zegt Frank Kunneman, “is dat mensen governance vaak benaderen als iets dat je oplost met regels en procedures. Terwijl wij in de praktijk zien dat formele structuren maar een klein deel uitmaken van wat echt belangrijk is. Wat een raad werkelijk effectief maakt, is hoe mensen met elkaar omgaan: of er vertrouwen is, of tegenspraak mogelijk is, en of onderlinge spanningen benoemd worden.”

Niels van Steenbergen

Die visie deelt Niels van Steenbergen. “In raden en besturen spelen altijd onbewuste processen mee. Groepsdynamiek, allianties, onuitgesproken verwachtingen – vaak hebben mensen daar geen zicht op. Juist dat maakt dat samenwerking stokt en toezicht ineffectief wordt. In de cursus leren we deelnemers kijken naar wat zich onder de oppervlakte afspeelt. Dat begint met zelfinzicht: wie ben ik in de groep, hoe reageer ik op spanning of onzekerheid, en wat betekent dat voor de dynamiek?”

Veel raden besteden hun tijd aan vergaderen over strategie, cijfers, risico’s en procedures. Volgens Kunneman hoort dat erbij, maar het is slechts een deel van de taak. “Je kunt alles formeel op orde hebben, maar als de samenwerking niet werkt, stokt het alsnog. Vaak ligt dat niet aan onwil, maar aan onmacht of onzekerheid. Het is makkelijker om het over de jaarcijfers te hebben dan over moeilijke onderlinge verhoudingen.”

Kunneman stelt dat 15% van goed bestuur in regels zit, en 85% in gedrag. En van dat gedrag is een groot deel onbewust. “Je kunt de formele afspraken hebben, maar als mensen elkaar niet echt verstaan of zich niet uitspreken, blijft effectief toezicht uit.”

Van Steenbergen vult aan dat veel benoemingen nog steeds plaatsvinden zonder een helder profiel of duidelijke functie-eisen, vooral bij raden van commissarissen. “Mensen worden gevraagd omdat ze bekend zijn of loyaal, niet altijd omdat ze de juiste ervaring hebben. Dat leidt tot onzekerheid: toezichthouders weten niet precies wat er van hen wordt verwacht en houden zich dan op de vlakte. Niet omdat ze onwillig zijn, maar omdat ze hun positie lastig vinden.”

In kleinere gemeenschappen, zoals de Caribbean, speelt nog iets anders. “Het is spannender om te benoemen wat niet goed gaat, omdat je elkaar altijd weer tegenkomt. Dat leidt tot terughoudendheid in het geven van feedback, waardoor problemen sluimeren en groter worden. In onze cursus creëren we een veilige setting waarin mensen leren die spanningen bespreekbaar te maken – en dat later ook in hun eigen raad kunnen doen.”

Tijdens de vierdaagse cursus op Curaçao staan die onbewuste processen centraal. “We werken aan zelfinzicht, niet als doel op zich, maar als middel om beter samen te werken en effectiever toezicht te houden,” vertelt Van Steenbergen. “Deelnemers krijgen inzicht in hun voorkeursrollen, hoe zij reageren op spanning en onzekerheid, en wat dat betekent in een raad of bestuur.”

De cursus is intensief en praktijkgericht. Theorie wordt afgewisseld met concrete casussen en werkvormen. “We gebruiken echte dilemma’s, uit de praktijk van de deelnemers of onze eigen ervaring,” zegt Kunneman. “Geen abstracte modellen, maar de vraag: wat doe jij als toezichthouder of bestuurder als het schuurt? Blijf je in de veilige bovenlaag, of voer je het echte gesprek?”

Frank benadrukt het belang van een omgeving waarin deelnemers zich vrij voelen om te leren en te oefenen. “De setting helpt. Het programma is intensief, maar biedt ruimte om dieper te graven, zonder de druk van de dagelijkse agenda.”

Wat hopen zij dat deelnemers meenemen? Van Steenbergen: “Zelfkennis en inzicht in de dynamiek van hun raad of bestuur. We geven geen voorschriften, maar helpen hen beter zien wat er speelt en hoe ze invloed kunnen uitoefenen.” Kunneman vult aan: “En het besef dat goed bestuur begint met het echte gesprek. Niet over regels, maar over gedrag, vertrouwen en verantwoordelijkheid.”

De vierdaagse training richt zich nadrukkelijk op bestuurders en toezichthouders uit de Caribbean. Volgens Kunneman vraagt dat om een specifieke benadering. “In de Caribbean is governance complexer dan in Nederland of andere grotere landen. De schaal is kleiner, mensen kennen elkaar persoonlijk, rollen lopen door elkaar heen. Je bent niet alleen toezichthouder, maar ook buurman of familielid. Dat maakt onafhankelijkheid en het stellen van lastige vragen moeilijker.”

Tijdens de cursus worden deelnemers uitgenodigd om eigen dilemma’s in te brengen. “Die bespreken we in kleine groepen, waarbij iedereen vanuit een andere invalshoek reflecteert,” zegt Kunneman. “Dat levert verrassende inzichten op. Vaak zien mensen iets pas als anderen het benoemen.”

Het doel van de cursus is niet alleen meer inzicht, maar ook meer vertrouwen en scherpte in de eigen rol als bestuurder of toezichthouder. Van Steenbergen: “Je leert zien wat er speelt in de groep, en hoe jij daar invloed op hebt.”

De cursus “Ontdek je Rol” vindt plaats van 28 april tot en met 2 mei  van 15.30 – 20.30 in het Avila Beach Hotel op Curaçao (vijf dagen met uitzondering van donderdag 1 mei). De cursus is bedoeld voor bestuurders, toezichthouders en commissarissen uit de Caribbean die hun effectiviteit willen vergroten door inzicht in groepsdynamiek en de eigen rol in het team. Informatie en/of aanmelden via s.kits@themis-institute.org.

___

Meer weten over corporate governance? Neem een kijkje op onze events pagina!